Bakan Albayrak’ın reform programı açıklaması beklenirken arkası yarın kıvamında bir çerçeve ortaya çıktı. Bireysel emeklilik sistemi yeniden yapılandırılacak. Kıdem tazminatı reformu gerçekleştirilecek.
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, 2019 yılı reform programında önceliği kamu bankalarının sermayelendirilmesine ve geri dönmeyen kredi oranı yüksek olan enerji ile inşaat kredilerinin bilanço dışına taşınarak bankaların rahatlatılmasına verdi.
Programda kamu bankalarının sermaye yeterlilik ve likidite oranlarının artırılması amacıyla Hazine’nin 28 milyar lira tutarında İkrazen Özel Tertip Devlet İç Borçlanma Senetlerini (DİBS) kamu bankalarına verilecek. Geri dönmeyen kredilerin daha yüksek oranda olduğu enerji ve inşaat sektörlerinde bu krediler banka bilançolarının dışına taşınacak. Albayrak bunu bir mekanizma kurarak banka bilançolarını “temizleyeceğiz” diyerek ifade etti. Albayrak, Yapısal Dönüşüm Adımları 2019 sunumunda bankacılık sektöründe toplam kredilerin mart sonunda 2.5 trilyon lira, geri ödemesinde güçlük yaşanan kredilerin 276 milyar lira tutarında olduğunu, şu ana kadar bunun 107 milyar liralık kısmının yeniden yapılandırıldığını söyledi. Albayrak 106 milyar lira büyüklükte olduğunu söylediği tahsili gecikmiş kredilerin bankacılık sektörü için risk oluşturmayacağını öngördüklerini ifade etti.
Albayrak, enerji ve inşaat sektörün bilançolarının temizlenmesi için Enerji Girişim Sermaye Fonu ve Gayrimenkul Fonu’nun kurulmasını gündeme aldıklarını aktardı. Enerji sektöründeki takipteki krediler Şubat 2019 itibarıyla 6.4 milyar TL civarındayken, inşaat sektöründeki takipteki krediler ise emlak ve gayrimenkul dahil edildiğinde 19.2 milyar TL’yi aşıyor.
Kıdeme tırpan
Albayrak’ın açıkladığı paketin ana hatları şöyle:
-Kıdem Tazminatı Reformunu da hayata geçireceğiz. Tüm paydaşlarımızın katılımı ile, tıpkı çalışanlardan olduğu gibi iş verenden de yapılacak kesintiler BES ile entegre Kıdem Tazminatı Fonu’nda toplanacak. Vatandaşlarımızın kazançlarına göre kesinti oranlarının belirleneceği zorunlu bir bireysel emeklilik sistemini yani tamamlayıcı emeklilik sistemini yeniden ele alacağız.
Vergi dönüşümü
-2019 yılı içinde en önemli reformlardan biri vergi dönüşümü olacak. Bundan sonraki dönemde bütçe gelirlerini artırmak için yüksek gelir gruplarının daha adil vergilendirilmesini sağlayacak adımlar atacağız. Kurumlar vergisini düşürüp daha rekabetçi bir ortama taşıyacağız. Beyannameyi yaygınlaştırarak dolaylı vergileri azaltıp dolaysız vergileri arttırarak verginin daha da tabana yayılmasını sağlayacağız.
- Sigortacılık Denetleme ve Düzenleme Kurumu kurarak sektörü izlenmesi ve denetlenmesini daha yakından takip edeceğiz.
Hedefler çelişiyor
Uzmanlara “Yeni Ekonomi Programı Yapısal Dönüşüm Adımları 2019”un hedefler birbirine çelişiyor.
TD Securities gelişmekte olan piyasalar strateji birimi Başkanı Cristian Maggio: Bir yandan, hükümetin ekonomiyi bir dizi reformla desteklemeye hazır olduğunu ve büyümeyi bulunduğu istikameti tersine çevireceklerini söylüyor. Öte yandan, mali disiplin ilkesine uymaya devam edeceklerini, beklentileri karşılayan ve piyasaları rahatsız etmeyecek bir bütçe açığına devam edeceklerini söylüyor. Bu iki hedef birbiriyle çelişiyor. İkisine de ulaşmak çok zor olacak.
Ekonomist Haluk Bürümcekçi: Kamu bankalarına 28 milyar TL devlet iç borçlanma senedi (DİBS) verilmesini bekliyorduk. 2019 bütçe tasarısında “Bütçe ödeneklerinin yüzde 3’üne kadar ikrazen özel tertip DİBS ihraç edilebileceği, bu senetlerin dağılımını, vadesini, faizini ve diğer şartlarını belirleme konusunda Hazine ve Maliye Bakanının yetkili olduğu” belirtilmişti. Bu adım kamunun borç yükünü artıracak.
Eski Hazine Müsteşar Yardımcısı Ferhat Emil: 2001 krizinde de bankalara DİBS ihracı olmuştu. Bütçe açığını değil borç stokunu artırıcı etkisi olacak. Vadesi ve faizi ne olacak, henüz belli değil. Bankaların riski, Hazine’nin riski haline geliyor. Özel bankaların ve özel şirketlerin de batık kredilerinin Hazine’ye yüklenmesi tehlikesi var.
Sadece temenni
Ekonomist Uğur Gürses: ‘Reform programı’ açıklaması beklenirken, birkaç politika adımı ile temennilerden oluşan bir çerçeve ortaya çıktı.
TEB Yatırım Genel Müdür Yardımcısı Mete Yüksel: Kamu bankalarının sermaye yeterliliği artacak fakat nakit olarak girmeyeceğinden dolayı kredi verme kapasitesi çok fazla artmayabilir. Özel bankalar için de bazı şeyler duymayı beklerdik. 2018 karlarından 2019’da dağıtım yapmayacak. Büyük ihtimalle bu yıl elde ettikleri kardan 2020 yılında da kar yani temettü dağıtılmasına izin verilmeyecek.
Doç. Dr. Ümit Akçay: Açıklanan yol haritasında, Türkiye ekonomisin karşılaştığı temel açmazların herhangi birine dair anlamlı bir bakış açısı bulunmuyor. Bu çerçeve, ekonomi yönetiminin gelişmeler karşısında sürüklendiğini teyit ediyor.
CHP sözcüsü Faik Öztrak: Taksitli reform olmaz. Parça başı reform yapılmaz. Reform Programı mevcut durumu gerçekçi bir şekilde tespit eder. Sorun alanlarına dönük çözümleri belirgin bir takvimle sunar. Aksi halde kimseyi ikna edemezsiniz.
Arkası yarın gibi
Bakan Berat Albayrak’ın açıkladığı pakette başta yargı, tarım, turizm olmak üzere birçok adımın ise gelecek aylarda açıklanacağı ifade edildi. Arkası yarın kıvamındaki pakette gelecek aylarda açıklanacak gelişmeler şöyle:
- Gıda enflasyonu ile mücadele için en önemli yapısal reformumuz Tarımda Milli Birlik Projesi olacak. Strateji, mayıs ayında paylaşılacak. Taze meyve ve sebze için Tarım Kredi Kooperatifi ortaklığıyla Sera AŞ kurulacak.
- Vergi dönüşümü en önemli reformlardan biri olacak, detaylarını bu yıl içinde geniş kapsamlı sunumla açıklayacağız.
- Sosyal güvenlik reform paketi bu yıl içinde açıklanacak.
- Yargı reformunun vizyonu hazırlanıyor.
- Lojistik master planı bakanlığımız ve varlık fonumuz tarafından hazırlanacak.
- Turizm Master planı eylülde açıklanacak.
- İhracatı artırma planı ağustosta açıklanacak.
- Sanayi yerlileştirme programı mayıs ayında açıklanacak.
Piyasa umduğunu bulamadı
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın açıkladığı ‘Yeni Ekonomi Programı Yapısal Dönüşüm Adımları 2019’ sunumu piyasalarda beklentileri karşılamadı.
Seçim belirsizliği ve ABD ile yaşanan S-400 gerilimi nedeniyle piyasalarda yüksek olan tansiyon, açıklanan yeni adımlarla da düşmedi. Güne 5.69 seviyelerinden başlayan Dolar/TL, Albayrak’ın konuşması sırasında 5.72 seviyelerine kadar yükseldikten sonra tekrar 4.69 seviyelerine geriledi. Avro/TL da 6.40 seviyelerinde iken Albayrak’ın konuşması sırasında 6.44’ü gördü. Önceki günü yüzde 21.26 seviyesinden kapatan 2 yıllık gösterge tahvil faizleri de dün gün içinde yüzde 21.76’ya kadar yükseldi.
Borsa İstanbul’da işlem gören banka hisselerinden oluşan bankacılık endeksi de yüzde 0.8 değer kaybetti. Londra merkezli BlueBay Asset Management Kıdemli Stratejisti Timothy Ash, daha fazla somut detaya ihtiyaç olduğunu belirtti. Capital Economics gelişmekte olan piyasalar baş ekonomisti William Jackson genel tablonun Türkiye’nin son 10 yılda yatırımcıların güvenini kaybettiği yönünde olduğunu, bunun da bir konuşmada tersine çevrilemeyeceğini söyledi.
Fitch Ratings ise, yavaşlayan küresel büyümenin merkez bankası bağımsızlığını tehdit edebileceği açıkladı.
